6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun “İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi” başlıklı 7 nci maddesinde; kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulunan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesinde Devlet desteğinden faydalanabileceği yer almaktadır. Az tehlikeli işyerleri ise bu destekten yararlanamamaktadır. Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir. Destekler ise Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından finanse edilmektedir. Bu çalışmada söz konusu destekle ilgili merak edilen sorulara cevap verilmektedir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Desteğinden Hangi İşyerleri Yararlanabilir?
Destekten Türkiye genelinde ondan az çalışanı bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin işverenleri faydalanmakta, çalışan sayısının ondan az olup olmadığının tespitinde ise aşağıdaki şartlar aranmaktadır:
- İşverenden iş alan alt işverenlerce çalıştırılan sigortalılar toplam çalışan sayısına dahil edilir.
- Aynı işverenin Türkiye genelinde birden fazla tescilli işyerinin bulunması halinde, aynı işveren tarafından 5510 sayılı Sosyal Sigortala ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında Türkiye genelinde tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalıştırılan toplam sigortalı sayısı esas alınır.
- İşyerinde çeşitli nedenlerle ay içinde çalışması bulunmayan ve ücret ödenmeyen sigortalılar toplam çalışan sayısına dahil edilir.
- Her bir ayda SGK’ya verilmiş asıl ve ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısından, iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısı düşülür.
- Ay içinde işe giren veya işten çıkan sigortalılar da sigortalı sayısına dahil edilir.
- 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunuda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler çalışan sayısının tespitinde dikkate alınmaz.
Bunun yanında, işyerinin destekten yararlanabilmesi için, İSG-KATİP’e kayıtlı onaylanmış ve devam eden iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin verilmesine ilişkin, hizmet sunucusu ile yapılmış bir sözleşmesinin olması şarttır. Dolayısıyla, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini dışardan almayan işyerleri söz konusu destekten yararlanamamaktadır.
Destek Tutarı Ne Kadardır?
Ondan az çalışanı bulunan işverenlere sağlanacak destek işyerinin tehlike sınıfı ve SGK’ya bildirilen sigortalı sayısı ile sigortalıların çalıştıkları gün sayısı esas alınarak her bir işyeri için ayrı ayrı tespit edilmektedir.
Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için sağlanacak iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedelinin sigortalı başına günlük miktarı 16 yaşından büyük sigortalılar için belirlenen prime esas kazanç alt sınırının günlük tutarının sırasıyla %1,4 ve %1,6’sıdır. Sağlanacak iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedelinin tutarı ise, söz konusu yüzdelerin aylık prim ve hizmet belgesi ile bildirilen prim ödeme gün sayısı ile çarpılması suretiyle tespit edilmektedir.
Destek Tutarı Nasıl Ödenmektedir?
Destekten faydalanabilecek işyerlerine sahip işverenler, iş sağlığı ve güvenliği desteğinden yararlanmak için işyerlerinin tescil edildiği Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü ya da Sosyal Güvenlik Merkezleri bünyesindeki ünitelere İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ ekinde yer alan başvuru formu ile müracaat ederler. Aynı işverenin Türkiye genelinde birden fazla tescilli işyerinin bulunması halinde ise müracaat, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri başvuru formunda ayrı ayrı belirtilmek suretiyle işverenin merkez işyerinin tescilli olduğu ünitelere yapılır.
Başvuru formunda tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için ayrı ayrı olacak şekilde destekten yararlanmak istenilen işyerlerine ait işyeri sicil numaraları ile ödemenin yapılacağı banka hesap numarası (IBAN) belirtilir.
İşverenin başvurusunda belirttiği işyerlerinin dışında, Türkiye genelinde aynı işverene ait diğer işyerleri de tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için ayrı ayrı tespit edilerek, iş sağlığı ve güvenliği desteği verilecek işveren kapsamına girip girmediği ünitelerce belirlenir. Yapılacak sorgulama neticesinde ünitelerce tespit edilen işyerlerinden bildirilen sigortalı sayısı da dikkate alınarak işlem yapılır.
Başvuru ve Ödemeler Ne Zaman Yapılmaktadır?
SGK, kapsama giren işverenlere sağlanan hizmetin bedelini, üçer aylık dönemler halinde hesaplar. Bu nedenle destek ödemelerine ilişkin başvuruların;
- Ocak, şubat ve mart ayları için nisan ayının,
- Nisan, mayıs ve haziran ayları için temmuz ayının,
- Temmuz, ağustos ve eylül ayları için ekim ayının,
- Ekim, kasım ve aralık ayları için izleyen yılın ocak ayının, sonuna kadar yapılması gerekmektedir.
İşverenin çalıştırdığı sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde SGK’ya verilmiş olması ve kuruma destek ödemesinin yapıldığı tarih itibariyle Türkiye genelinde prim ve prime ilişkin borcun bulunmaması şartıyla;
- Birinci dönem destek ödemeleri ocak, şubat ve mart ayları için mayıs ayının sonunda,
- İkinci dönem destek ödemeleri nisan, mayıs ve haziran ayları için ağustos ayının sonunda,
- Üçüncü dönem destek ödemeleri temmuz, ağustos ve eylül ayları için kasım ayının sonunda,
- Dördüncü dönem destek ödemeleri ekim, kasım ve aralık ayları için izleyen yılın şubat ayının sonunda, gerçekleştirilir.
İşverenin SGK’ya yasal süresi içerisinde ödenmemiş prim ve prime ilişkin borcun bulunması halinde, hesaplanan destek tutarı, bu borca mahsup edilir.
Üçer aylık dönemler içinde her bir aya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesi ile bildirilen toplam sigortalı sayısı esas alınarak hak edilen her bir ay için destek ödemesi hesaplanarak belirtilen sürede destek ödemesi yapılır. Ayın son gününün resmi tatile rastlaması halinde destek ödemeleri resmi tatili izleyen ilk işgünü yapılır. İşveren tarafından geriye yönelik üçer aylık dönemler için talepte bulunulması halinde ise, talebin yapıldığı aya ilişkin üçer aylık dönemi takip eden ikinci ayın sonunda destek ödemesi yapılır.
Yansıtma Faturaları Nasıl Düzenlenir?
İşverenlerin destek ödemelerini almak için SGK adına tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri için tek bir yansıtma faturası düzenlemeleri gerekmektedir. Düzenlenecek yansıtma faturalarında Kurumun vergi numarası olarak Hitit Vergi Dairesi Müdürlüğü 7750409379 vergi numarası kullanılır. Yansıtma faturalarında iş sağlığı ve iş güvenliği destek tutarlarını tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri için ödenecek destek tutarları ayrı ayrı gösterilir. Her bir ay için hesaplanan tutarlar toplanır. Toplam tutara KDV uygulanarak fatura toplamı bulunur ve yansıtma faturasında “iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedeli” olarak gösterilir.
İşverenler yansıtma faturalarını, ilgili olduğu dönem için ödeme ayının 10’una kadar, İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ ekinde belirtilen dilekçe örneği ile destek müracaatında bulundukları SGK ünitelerine iletirler.
Kayıt dışı İşçi Çalıştırdığı Tespit Edilen İşyerleri Hakkında Ne Tür Yaptırımlar Uygulanır?
SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden veya mahkeme ilamına istinaden çalıştırdıkları sigortalıları SGK’ya bildirmedikleri tespit edilen işverenler, tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanılarak sağlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamaz ve kayıt dışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren yapılan ödemeler SGK tarafından yasal faizi ile birlikte geri alınır.
Birden fazla işyeri bulunan işverenlere ait işyerlerinde kayıt dışı çalışanı bulunduğunun tespiti halinde ise, gerek tespitin yapıldığı işyeri için, gerekse diğer işyerleri için kayıt dışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren yapılan ödemeler SGK tarafından yasal faizi ile birlikte geri alınır ve söz konusu işverenler tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanılarak sağlanan destekten üç yıl boyunca yararlanamaz.
Bu makale 25.12.2014 Tarihinde AloMaliye.com internet sitesinde, İş Mufettişi Cem BALOĞLU Tarafından Yazılmıştır.
